Sylvain Vogel’s World of Extreme Linguistics
ដំណើរផ្សងព្រេងនៃភាសាវិទូជាតិបារាំងម្នាក់ក្នុងការកត់ត្រាភាសានៃជនជាតិព្នងនៅប្រទេសកម្ពុជាដែលជិត «ស្លាប់»
Vogel និង Nchhööp ឆ្លងស្ទឹងមួយនៅមណ្ឌលគិរី, រូបភាពដោយ៖ Peter Maguire
ចំណាប់អារម្មណ៍នៃលោក ស៊ីលវ៉ាំង ហ្វូហ្គឹល ចំពោះភាសានៃជនជាតិដើមភាគតិច និងភាសាដែលងាយរងគ្រោះនៅប្រទេសអាហ្គានីស្ថាន និងនៅប្រទេសកម្ពុជាប្រហែលជាដោយសារខ្លួនលោកក៏ជាសមាជិកនៃក្រុមជនជាតិដើមភាគតិចនិយាយភាសាអាល្លឺម៉ង់នៅតាមជនបទនៅប្រទេសបារាំង ដែលភាសា និងវប្បធម៌នោះកំពុងរងគ្រោះ។ បន្ទាប់ពីបញ្ចប់ការសិក្សានៅឆ្នាំ១៩៧៧ លោកចាប់ផ្ដើមបង្រៀនភាសាបារាំងនៅវិទ្យាល័យយោធានៅក្រុងកាប៊ុល ប្រទេសអាហ្គានីស្ថាន។ នៅទីនោះ លោកក៏ចាប់ផ្ដើមរៀនភាសាពែក្ស (Persian) និងប៉ាស្តូ (Pashtu)។ ក្រៅពីការសម្រាករយៈពេលពីរឆ្នាំ (១៩៨៣-១៩៨៥) លោកចំណាយពេលភាគច្រើនពីឆ្នាំ ១៩៧៧-១៩៩១ នៅប្រទេសអាហ្គានីស្ថាន និងប៉ាគីស្ថាន នាំឱ្យលោកជាប់ចិត្តយ៉ាងពិសេសជាមួយសង្គមនេះ។ ពួកគេជាក្រុមមនុស្សដែលរក្សាឯករាជ្យរបស់ពួកគេតាមគ្រប់មធ្យោបាយ ដែលឱ្យតម្លៃដល់សេចក្ដីក្លាហាន ការសងសឹក បដិសណ្ឋារកិច្ច សប្បុរសធម៌ដល់អ្នកបរាជ័យ និងកិត្តិយស។ លោកពន្យល់ថា «ភាគច្រើននៃសិលធម៌, បុគ្គលិកលក្ខណៈ និងតម្លៃរបស់ខ្ញុំធំធាត់នៅទីនេះ។»
បន្ទាប់ធ្វើការសិក្សាស្រាវជ្រាវនៅតំបន់ បាលូជីស្ថាន (Balûchistân) លោកហ្វូហ្គឹលបានត្រឡប់ទៅទីក្រុងប៉ារីស៍នៅឆ្នាំ១៩៩១ ដើម្បីការពារនិក្ខេបបទថ្នាក់បណ្ឌិតក្រោមចំណងជើងថា «លក្ខណៈនៃកិរិយាស័ព្ទក្នុងភាសាប៉ាស្តូ (Aspects of the Pashto verb)»។ បន្ទាប់មកលោកបានប្រឡងចូលស្ថាប័នស្រាវជ្រាវដ៏ធំបំផុតរបស់រដ្ឋាភិបាលបារាំង [មជ្ឈមណ្ឌលជាតិស្រាវជ្រាវវិទ្យាសាស្ត្រ – Centre national de la recherche scientifique (CNRS)] ដោយទទួលបានលេខមួយ។ ទោះជាយ៉ាងណា ប្រធានផ្នែកមនុស្សសាស្ត្រនៃស្ថាប័ននេះមិនបានអនុញ្ញាតឱ្យលោកចូលធ្វើការនោះទេ ដោយអះអាងថាភាសាប៉ាស្តូជាភាសាស្លាប់ ដូច្នេះវាគ្មានផ្ដល់ប្រយោជន៍អ្វីនោះទេ។ លោកហ្វូហ្គឹលទទួលបានមេដាយសម្រិតមួយជាការលួងចិត្ត បន្ទាប់មកក្រសួងការបរទេសបារាំងបានស្នើឱ្យគាត់មកបង្រៀននៅសាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទភ្នំពេញ។
លោកសាស្ត្រាចារ្យ Gerard Fussman នៅ College de France និយាយថា «មូលហេតុដែលគ្មានស្ថាប័នស្រាវជ្រាវបារាំងណាមួយទទួលយកអ្នកភាសាវិទ្យាដែលមានសមត្ថភាពល្អបែបនេះ ប្រហែលអាចក្លាយជាប្រធានបទសិក្សាបែបវិទ្យាសាស្ត្រមួយដ៏គួរឱ្យចាប់អារម្មណ៍»។
លោកហ្វូហ្គឹល បានផ្លាស់មកភ្នំពេញ និងចាប់ផ្ដើមរៀនភាសាខ្មែរ និងបង្រៀនក្នុងពេលជាមួយគ្នា។ នៅពេលទំនេរ លោកបានធ្វើដំណើរទៅខ្ពង់រាបភាគឦសាននៃប្រទេសកម្ពុជា ពោលគឺខេត្តមណ្ឌលគិរីដ៏ឆ្ងាយ។ គាត់បានដើររុករកព្រៃ ដោយយកតាមខ្លួននូវកាំភ្លើងមួយដើម មុង ស្រាក់ម្ហូប និងថ្នាំបន្សុទ្ធទឹក។ គាត់មានអារម្មណ៍ដូចនៅផ្ទះកំណើតនៅពេលដែលគាត់នៅក្នុងព្រៃដ៏ក្រាស់ ចំណែកឯជនជាតិដើមភាគតិចព្នង (ដែលប្រជាជននៅលោកខាងលិចហៅជារួមថា ម៉ុងតាញ៉ា-Montagnards) បានទាក់អារម្មណ៍គាត់យ៉ាងខ្លាំង។
ទ្រមាក់ដំរី ខ្រឹមខ្លួល (Khrem Kluol) នឹងខ្សែទាក់ដំរី, រូបថតដោយ៖ Peter Maguire
ដូចជនជាតិប៉ាស្តូដែរ ជនជាតិព្នងមានភាសា និងប្រព័ន្ធជំនឿផ្ទាល់ខ្លួនរបស់ពួកគេ។ ពួកគេមិនសូវជាចូលចិត្តជនជាតិខ្មែរ និងជនជាតិវៀតណាមប៉ុន្មានទេ (?) [harbored thinly-veiled contempt for both the Cambodians and Vietnamese]។ កាលពីមុនជនជាតិព្នងអាចរស់នៅដោយខ្លួនឯងបានដូចជនជាតិដទៃទៀតក្នុងលោក ដោយការកាប់ឈើ ការបរបាញ់ ការធ្វើកសិកម្ម និងការចាប់និងផ្សាំដំរី។ ពួកគេរស់នៅក្នុងព្រៃជាមួយដំរី ខ្លាដំបង ខ្លារខិន ខ្លាឃ្មុំ ពស់វែង និងមូសដែកគោល។
មុនសង្គ្រាមវៀណាម មានប្រជាជនប្រមាណមួយលាននាក់រស់នៅតំបន់ខ្ពង់រាបនៅចន្លោះប្រទេសកម្ពុជា ឡាវ និងវៀតណាម។ ពួកគេចែកជាកុលសម្ព័ន្ធ ប្រមាណជា៣០ ដែលមានភាសាផ្ទាល់ខ្លួន គោរពព្រះផ្សេងៗគ្នា និងរស់នៅតាមរបៀបរបបរបស់ពួកគេនិមួយៗ។ នៅពេលដែលទីក្រុងភ្នំពេញ និងសៃហ្គនធ្លាក់ក្នុងកណ្ដប់ដៃពួកកុម្មុយនីស្តនៅឆ្នាំ១៩៧៥ មនុស្សប្រុសប្រហែលជាពាក់កណ្ដាលនៃចំនួនមនុសប្រុសសរុបនៃក្រុមកុលសម្ព័ន្ធទាំងនេះបានបាត់បង់ជីវិត ឯអ្នកដែលនៅរស់រងនូវការគៀបសង្កត់ពីរដ្ឋាភិបាលវៀតណាម និងកម្ពុជា។
នៅពេលដែលលោកហ្វូហ្គឹលបានជួបជនជាតិព្នងជាលើកដំបូងនៅឆ្នាំ១៩៩៣ ពួកគេនៅរស់នៅក្រៅប្រព័ន្ធច្បាប់កម្ពុជានៅឡើយ ហើយគោរពតាមប្រពៃណីសំណូររបស់ពួកគេ ដែលផ្អែកលើមតិរួមក្នុងសង្គម និងជំនឿជីវចល។ ពួកគេជាក្រុមមនុស្សដែល «ដឹកនាំ» ដោយមេភូមិម្នាក់ ដែលគេហៅថា «koraanh»។ មេភូមិជាទូទៅប្រមូលមនុស្សនៅក្នុងភូមិនៅជុំវិញវង់ស្រាពាង និងធ្វើការបូជាទៅតាមកាលៈទេសៈ។ ជាឧទាហរណ៍ គេជឿថាជំងឺគ្រុនចាញ់បណ្ដាលមកពីព្រលឹងណាមួយខឹងហើយកាច់ និងមកពីទីតាំងភូមិរបស់ពួកគេ (ពួកគេរស់នៅចល័ត?)។
នៅពេលដែលមនុស្សមួយចំនួនគិតថាជនជាតិព្នងកាច ហើយពិបាកស្មាន លោកហ្វូហ្គឹលមិនគិតអញ្ចឹងទេ។ ខុសពីអ្នកដទៃ គោលការណ៍របស់គាត់ គឺជាគោលការណ៍របៀបស្រាវជ្រាវសុទ្ធសាធ។ គាត់មិនលួចដីជនជាតិ មិនទាមទារឱ្យពួកគេប្ដូរមកគោរពគ្រិស្តសាសនា មិនបំពាក់គំនិតលោកខាងលិចអំពីរឿងសិទ្ធិមនុស្សឱ្យពួកគេនោះទេ។ ជាអ្នកភាសាវិទ្យា គាត់ព្យាយាមនិយាយភាសាព្នង ហូបអាហារបែបព្នង ស្នាក់នៅបែបព្នង ហើយផឹកស្រាពាងដូចពួកគេដែលសូម្បីតែគាត់ជាមនុស្សមិនចេះផឹកស្រា។
Nchhööp និង Vogel កំពុងបកប្រែ, រូបថតដោយ៖ Peter Maguire
នៅឆ្នាំ១៩៩៣ លោកហ្វូហ្គឹលចាប់ផ្ដើមរៀនវេយ្យាករណ៍ និងសូរវិទ្យាភាសាព្នងនៅខេត្តមណ្ឌលគីរី។ ថ្ងៃមួយ ជនជាតិព្នងម្នាក់ដែលគាត់ឧស្សាហ៍និយាយជាមួយ ប្រាប់គាត់ថាគាត់មានមាម្នាក់ឈ្មោះ ន្ឈោប (Nchhööp) ដែលចេះ «សរសេរព្នង»។ លោកហ្វូហ្គឹលភ្ញាក់ផ្អើលជាខ្លាំង ពីព្រោះគាត់គិតថាព្នងគ្មានអក្សរនោះទេ។ នៅពេលដែលពួកគេបានជួបគ្នា ន្ឈោប ប្រាប់ថាគាត់ចេះសរសេរអក្សរដោយសារមន្ត្រីអាណានិគមបារាំងពីរនាក់បង្រៀនកាលពីគាត់នៅក្មេង។ ន្ឈោប ដែលមានអាយុ៦០ឆ្នាំស្ដើង ដឹងថាលោកហ្វូហ្គឹលចង់ធ្វើអី។ លោកហ្វូហ្គឹល រំឭកថា «គាត់ជាគ្រូខ្ញុំលើគ្រប់ផ្នែកនៃវប្បធម៌ព្នង»។
ដំបូងឡើយ គ្រូនិងសិស្សពិនិត្យមើលរូបថត គំនូរ និងកត់សូរពីបទសម្ភាសន៍នានាដោយប្រើ អក្ខរក្រមសូរវិទ្យាអន្តរជាតិ (IPA)។ លោកហ្វូហ្គឹលភ្ញាក់ផ្អើលជាខ្លាំងពេលដែលដឹងថាភាសាភ្នងមានអក្សរសិល្ប៍សំណូរយ៉ាងសម្បូណ៌បែបដែលបន្តពីមួយជំនាន់ទៅមួយជំនាន់។ គាត់ជឿថារចនាសម្ព័ន្ធនៃតំណាលអំពីផលកម្ម (?) [the structure of the aetiologic tales] បង្ហាញថាពួកគេរស់នៅក្នងព្រៃ និងធ្វើតាមប្រព័ន្ធនយោបាយបែបពួកគេ ដោយសារជម្រើស មិនមែនដោយសារភាពចាំបាច់។ តំណាលអំពីកម្មផលនេះស្រដៀងនឹងរឿងព្រេងដោយសារវាព្យាយាមពន្យល់ដោយស្របទៅតាមវប្បធម៌អំពីការពិតណាមួយក្នុងសង្គម ដែលពេលខ្លះហាក់ពិបាកពន្យល់ ឬបង្ហាញនៅក្នុងសង្គម។ ជនជាតិព្នងតែងពន្យល់រឿងបែបនេះដោយភ្ជាប់ទៅនឹងអតីតកាលដ៏យូរលង់ណាស់មកហើយ នៅពេលដែលព្រះ វិរបុរស និងមនុស្សរស់នៅជាមួយគ្នាជាក្រុមធំមួយ។ បើតាមហេតុផលបែបប្រពៃណី រឿងរ៉ាវបែបទស្សនវិជ្ជាអស់នេះ អំពីកម្មផលពន្យល់គ្រប់រឿងតាំងពីកំណើតប្រាសាទអង្គរវត្ត ដល់រឿងនិយាយពីសត្វដំរីដែលព្រមរស់នៅជាមួយជនជាតិព្នង។
Vogel និង Nchhööp សម្ភាសទ្រមាក់ដំរីជំនាន់ទី៣ ខ្រឹមខ្លួល (Khrem Kluol), រូបថតដោយ៖ Peter Maguire
ពីរទសវត្សន៍បន្ទាប់ លោកហ្វូហ្គឹល ទោះមានឬគ្មានជំនួយពីរដ្ឋាភិបាលបារាំងក្ដី ក្រៅពីការងារបង្រៀនពេញម៉ោងនៅសាកលវិទ្យាល័យនៅភ្នំពេញ បានបោះពុម្ពផ្សាយការងារអំពីភាសា និងវប្បធម៌ព្នងដែលលម្អិតបំផុត គ្មានអ្នកផ្សេងណាធ្វើដូច។ សៀវភៅទីមួយចេញផ្សាយនៅឆ្នាំ២០០៨ មានចំណងជើងថា សេចក្ដីណែនាំអំពីភាសា និង ជនជាតិព្នងនៅខេត្តមណ្ឌលគិរី (Introduction à la langue et aux dits traditionnels des Phnong de Mondulkiri)។ សៀវភៅបន្ទាប់សិក្សាអំពីវេយ្យាករណ៍ព្នង (Bunong grammar, Eléments de langue Phnong)។ អង្គការ UNESCO បានបោះពុម្ពផ្សាយសៀវភៅទិដ្ឋភាពនៃវប្បធម៌ប្រពៃណីរបស់ជនជាតិព្នងនៅមណ្ឌលគិរី (ចុចដើម្បីទាញយកសៀវភៅ Apects de la culture traditionelle des Bunong du Mondulkiri) នៅឆ្នាំ២០១០ ហើយចុងក្រោយបំផុតនេះនៅឆ្នាំ២០១៥ គឺសៀវភៅសំឡេងប្រពៃណីពីមណ្ឌលគីរី (Voix du mondulkiri historique-Traditional Voices of Mondulkiri )។ ការងារចុងក្រោយនេះជាសេចក្ដីណែនាំ និងសមុច្ច័យនៃរឿងតំណាល រឿងវីរកថា ចម្រៀងអារក្សនៃជនជាតិព្នងដែលលោកហ្វូហ្គឹលបានកត់ត្រាជាអក្ខរក្រមសូរវិទ្យាអន្តរជាតិ និងប្រែជាភាសាបារាំងដែរ។ គាត់ផ្ទឹមកំណាព្យវីរកថាព្នងស្មើទៅនឹងកំណាព្យបុរាណក្រិចរបស់ អូមែរ (Homer) គឺកំណាព្យរឿងអ៊ីលីយ៉ាដ (The Iliad)។
ប្រវត្តិវិទូបារាំង ម៉ាធ្យើ ហ្គេរ៉ាំង (Mathieu Guérin) សរសេរថា៖ «លោក ស៊ីលវ៉ាំង ហ្វូហ្គឹល មិនមែនជាភាសាវិទូធម្មតានោះទេ» អ្នកត្រូវការភាពអស្ចារ្យទាំងនេះក្នុងការចំណាយពេលជិតពីរទសវត្សន៍ដើម្បីសិក្សាភាសាព្នង។ គាត់ចំណាយពេលរាប់មិនអស់ពិភាក្សាជាមួយអ្នកផ្ដល់ព័ត៌មាន ស្ដាប់ចាស់ស្រុក «korgn» ដែលដឹង ដែលចេះច្រៀង ដែលចេះនិទានរឿង។ គាត់ចូលរួមពិធីកាប់ក្របី និងផឹកស្រាពាង។ លោក ហ្គេរ៉ាំង បន្ថែមថា៖ «គាត់មិនត្រឹមតែរៀនភាសាព្នងនោះទេ គាត់មានចំណេះដឹង និងយល់អំពីសង្គមព្នងដែលគ្មានអ្នកក្រៅណាម្នាក់អាចធ្វើដូច។ គាត់អាចគិតដូចជនជាតិព្នងគិត ដោយប្រើភាសាព្នង គំនិតដែលខុសប្លែកឆ្ងាយពីគំនិតលោកខាងលិចរបស់យើង។» អ្វីដែលគាត់បានសម្រេចគឺអស្ចារ្យខ្លាំងណាស់។
Vogel និង Nchhööp នៅភូមិព្នងមួយ, រូបថតដោយ៖ Peter Maguire
ដោយសារព្រៃឈើនៅប្រទេសកម្ពុជាឈាននៅរកការហិនហោចបាត់បង់នោះ របៀបរស់នៅបែបប្រពៃណីរបស់ជនជាតិព្នងក៏រលាយបាត់ទៅតាមនោះដែរ។ បើទោះបីជាជនជាតិទាំងនេះបានរស់នៅឆ្លងកាត់សង្គ្រាមក្ដី សកលនិយម [globalism] នោះទេដែលទំនងជាសត្រូវដ៏គួរឱ្យភ័យខ្លាចបំផុតចំពោះពួកគេ។ ដើម [mahogany, teak, rosewood] ដែលជាកំណាត់ឈើមានតម្លៃកំពុងទទួលរងការបំផ្លាញ។ ការបាប់បំផ្លាញព្រៃឈើនេះក៏ប៉ះពាល់ដល់ជនជាតិព្នងយ៉ាងខ្លាំងក្លាដែរ។
អ្នកភាសាវិទ្យារូបនេះជឿថាការបាត់បង់វប្បធម៌មួយ ជាការបាត់បង់រួមមួយនៃមនុស្សជាតិ។ យ៉ាងណាក្ដី វាមិនមែនជាបាតុភូតថ្មីនោះទេ «វប្បធម៌ជនជាតិដើមភាគតិចបានបង់ទីតាំងរបស់ខ្លួនឱ្យទៅកាន់មហាអំណាចអស់ជាច្រើនសតវត្សមកហើយ។» គាត់ក៏មិនមែនជាមនុស្សសម្បូណ៌ដោយមនោសញ្ចេតនាដែរ។ គាត់ក៏មិនអាចនិយាយអ្វីឱ្យខុសការពិតដែរអំពីអនាគតនៃជនជាតិព្នង។ «ខ្ញុំគ្មានដំណោះស្រាយផ្ដល់ឱ្យនោះទេ។ មិនមានការគិតជូនពរ គ្មានភាសាកែតម្រូវបែបនយោបាយ ឬក៏សម្រក់ឈាមដើម្បីកែប្រែរឿងអ្វីដែរ។ ខ្ញុំគ្រាន់តែជាសាក្សីដែលឈរមើល ជាមួយនឹងអារម្មណ៍ដ៏សោកសៅ ព្រោះមិនអាចជួយអ្វីបានចំពោះវប្បធម៌មួយដែលកំពុងបាត់បង់។» គាត់បានពោល។
អត្ថបទដោយ៖ បណ្ឌិត Peter Maguire។ លោកក៏ជាស្ថាបនិក និងនាយកនៃមូលនិធី Fainting Robin ដែរ។ បណ្ឌិត Sylvain Vogel ជាអ្នកប្រាជ្ញដំបូងគេដែលទទួលបានពានរង្វាន់ពីមូលធិនិនេះ។ បណ្ឌិត Peter Maguire សរសេរសៀវភៅមួយចំនួនអំពីអាស៊ីអាគ្នេយ៍ តួយ៉ាង៖ Thai Stick: Surfers, Scammers, and the Untold Story of the Marijuana Trade, Facing Death in Cambodia, និង Law and War: International Law and American History។
អត្ថបទដើម៖ The Diplomat: 02/02/2018. Sylvain Vogel’s World of Extreme Linguistics.
ជាបណ្ឌិតផ្នែកភាសាវិទ្យា និងនិរុត្តវិទ្យាតាំងពីឆ្នាំ១៩៨៤ លោក ស៊ីលវ៉ាំង ហ្វូហ្គឹល (Sylvain Vogel) ចេះនិយាយយ៉ាងតិចណាស់ ១២ភាសា។ លោកបានចំណាយពេលជាង ៣០ឆ្នាំ ក្នុងការបង្រៀនភាសាបារាំង និងភាសាវិទ្យានៅតាមបណ្តាប្រទេសនានាពាសពេញពិភពលោក។ លោកបានបោះពុម្ពផ្សាយស្នាដៃមួយចំនួនអំពីភាសា និងវប្បធម៌នៃជនជាតិដើម។ លោកបានធ្វើការដោយផ្ទាល់នៅឯខេត្តមណ្ឌលគិរី ក្នុងក្របខណ្ឌបេសកកម្មនៃយូនេស្កូ ក្នុងការស្រាវជ្រាវលើអក្សរសិល្ប៍សំណូរនៃជនជាតិព្នង។
