La Dépêche Coloniale, Année 6, N°13

La Dépêche Coloniale, Année 6, N°13,​ Dimanche 15 juillet 1906.
Titre: Le couronnement de S. M. (sa majesté) le roi Sisovath.

Source: Gallica: La Dépêche Coloniale, Année 6, N°13 / Bibliothèque nationale de France

Advertisements

Le Petit Journal N°791

​កាល​ពី​ម្សិល​ ខ្ញុំ​បាន​សរសេរ​ប្រកាស​មួយ​ស្ដី​អំពី រូប​អំពីកិច្ចថ្វាយព្រះភ្លើងហ្លួងសុវណ្ណកោដ្ឋ។ ក្នុង​ប្រកាស​នោះ ខ្ញុំ​បាន​ចម្លង​អត្ថបទ​ដើម​ចេញ​ពី​កាសែត​ដោយ​ដាក់​ភ្ជាប់​នៅ​ក្រោម​រូប​ភាព។ សម្រាប់​ប្រកាស​នេះ ខ្ញុំ​សាក​ល្បង​បក​ប្រែ​អត្ថបទ​ដើម​នៃ​កាសែត​នោះ មក​ជា​ភាសា​ខ្មែរ ដោយ​កែ​កុន​ពាក្យ​ពេជន៍​ខ្លះ​ផង។ យ៉ាង​ណា​មិញ​ នេះ​គ្រាន់​តែ​ជា​ការ​បក​ប្រែ​​ដោយ​ផ្ទាល់​ខ្លួន​ប៉ុណ្ណោះ។ សូមអរគុណ។

Source: gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France

ប្រទេស​កម្ពុជា៖​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​ ព្រះ​រាជ​ពិធី​ថ្វាយ​ព្រះ​ភ្លើង​ព្រះសព​ព្រះ​បាទ​នរោត្តម ព្រះបាទនរោត្តមនៃព្រះរាជអាណាចក្រកម្ពុជា បានសោយទិវង្គតនៅថ្ងៃទី២៣ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩០៤​។ រយៈពេលជិតពីរឆ្នាំក្រោយមក ទើបព្រះរាជពិធីថ្វាយព្រះភ្លើងត្រូវបានរៀបចំ។ តាមទំនៀម គេរក្សាព្រះសពក្នុងរយៈពេលយូរទម្រាំដល់វេលាដែលត្រូវថ្វាយព្រះភ្លើង។ ជាទួទៅ នៅព្រះរាជាអាណាចក្រកម្ពុជា អ្នកមានទ្រព្យសម្បត្តិស្តុកស្តម្ភមានទំនៀមរក្សាសពទុករយៈពេលយូរណាមួយមុននឹងយកទៅបូជា។ ក្រៅពីនេះក៏មានគ្រួសារខ្លះយកសាកសពទៅកប់ទុកប៉ុន្មានឆ្នាំសិន មុននឹងគាស់យកឆ្អឹងមកបូជានៅពេលក្រោយ។ យ៉ាងណាក្ដី ចំពោះអ្នកខ្សត់ខ្សោយទ្រព្យធន គេច្រើនបូជាសពភ្លាមៗ។ ដូច្នេះ ទ្រព្យធននៃគ្រួសារនិមួយៗជាកត្តាកំណត់ថាគេអាចទុកសពនោះបានរយៈពេលយូរប៉ុណ្ណា។ បន្ថែមពីនេះ ទំហំ និងលម្អនឋសមេនបូជាសពក៏អាចបញ្ជាក់ពីទ្រព្យធននៃគ្រួសារនិមួយៗដែរ។ ដូច្នេះមិនចម្លែកទេ ដែលព្រះរាជសពត្រូវបានតម្កល់ទុករយៈពេលយូរយ៉ាងនេះ។ ព្រះរាជសពត្រូវដាក់ឱ្យអង្គុយច្រហោងក្នុងកោដ្ឋលោហៈមហិមាមួយដែលមានស្រោបដោយបន្ទះមាសមានក្បាច់រចនាយ៉ាងវិចិត្រ។ ក្នុង​ព្រះ​កោដ្ឋនោះគេបានចាក់បារ៉តជាមួយព្រះសព។ បន្ទាប់មក គេក៏ដង្ហែរ​ព្រះ​កោដ្ឋនោះដាក់ទៅលើព្រះមេរុដែលគេរៀបចំរួចជាសម្រេចសម្រាប់ព្រះរាជពិធីថ្វាយព្រះភ្លើង។ ព្រះមេរុនេះធ្វើពីឈើធំៗ មានក្បាច់រចនាយ៉ាងល្អផង ព្រមទាំងមានទឹបមាស។ គេក៏ចង់ក្រណាស់ពាសលើព្រះមេរុនេះដែរ។ ពេលគេបានដាក់​ព្រះ​កោដ្ឋនៅលើព្រះមេរុរួចរាល់ហើយ គេនឹងថ្វាយព្រះភ្លើងព្រះសពព្រះសុវណ្ណកោដ្ឋ។ តាម​ទំនៀម​ទម្លាប់​ប្រពៃណី​ខ្មែរ ព្រះមេរុនេះប្រដូចទៅនឹងព្រះរាជវាំងនៃព្រះរាជាដែលសួគ៌គតទៅដូច្នេះដែរ។ ព្រះមេរុត្រូវបានកសាងឡើងយ៉ាងរឹងមាំ បើគេទុកនឹងទុកបានរាប់ឆ្នាំ។ ក្រោយព្រះរាជពិធីថ្វាយព្រះភ្លើងរួច ព្រះរាជអដ្ឋិដែលព្រះអគ្គីមិនបាន​រំលាយ​ទេនឹងត្រូវយកទៅដាក់ក្នុងព្រះកោដ្ឋមាសតូចមួយហើយតម្កល់ទុកក្នុងព្រះចេតិយនៅក្នុងបរិវេណព្រះបរមរាជវាំង។ បន្ទាប់ពីព្រះរាជពិធីបុណ្យសព ព្រះរាជាអង្គថ្មី គឺព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ ព្រះអង្គបានប្រទាន់រង្វាន់ខាន់ខៅ​យ៉ាង​ច្រើន​ដល់អាណាប្រជានុរាស្ត្រព្រមទាំងបានដោះលែងអ្នកទោសមួយចំនួនផង។

Source: Gallica: Le petit journal N°791/ Bibliothèque nationale de France

អានបន្ថែម៖​

• នរណាខ្លះនៅកម្ពុជា៖ នរោត្តម
• Le Petit Parisien N°885; Au Cambodge: Le bûcher du roi Norodom
• សេចក្ដីអំពីការរក្សាព្រះរាជសពហ្លួងសុវណ្ណកោដ្ឋ
• La Dépêche Coloniale, Année 6, N°5; Les fêtes de la crémation de Norodom, feu roi du Cambodge
• រូប​អំពីកិច្ចថ្វាយព្រះភ្លើងហ្លួងសុវណ្ណកោដ្ឋ

រូប​អំពីកិច្ចថ្វាយព្រះភ្លើងហ្លួងសុវណ្ណកោដ្ឋ

រូបព្រះបាទនរោត្តម ថតឆ្នាំ១៩០៤

ព្រះបាទ ​នរោត្ដម ទ្រង់​ប្រសូត​​នៅ​ ខែ​កុម្ភៈ​ ឆ្នាំ ១៨៣៤ ហើយ​​​ទ្រង់សោយ​ទិវង្គត​នៅ​ ថ្ងៃ​ទី​២៤ ខែ​មេសា ឆ្នាំ​១៩០៤ វេលា​ម៉ោង ១៥:០០ ក្នុង​ព្រះជន្មាយុ​ ៧០​ព្រះ​វស្សា។ ព្រះមរណនាម​របស់​ព្រះអង្គ​គឺ ព្រះសុវណ្ណកោដ្ឋ។ ព្រះអង្គ​សោយរាជ្យ​​បន្ត​ពី​ព្រះ​បិតា​ ព្រះ​បរម​កោដ្ឋ (អង្គដួង) តាំងពី​ឆ្នាំ១៨៦០ គម្រប់​បាន ៤៤​ព្រះ​វស្សា។

​ក្រោយ​ព្រះ​អង្គ​សោយ​ទិវង្គត ​ព្រះសព​ត្រូវ​បាន​តម្កល់​ទុក​នៅ​វាល​ព្រះ​មេរុ (ខ្មែរ​សព្វ​ថ្ងៃ​និយាយ​ថា មេន តាម​សៀម) អស់​កាល​ ២ឆ្នាំ និង​ថ្វាយ​ព្រះ​ភ្លើង​នៅ​ខែ​មករា ឆ្នាំ​១៩០៦។ នៅ​ឯ​ស្រុក​បារាំង​វិញ កាសែត Le Petit Journal ចេញ​ថ្ងៃ​អាទិត្យ​ ​ទី១៤ ខែ​មករា ឆ្នាំ​១៩០៦ មាន​រូប​គំនូរ​ពី កិច្ចថ្វាយព្រះភ្លើងក្នុង​មេរុ​ព្រះ​សុវណ្ណកោដ្ឋ (ព្រះនរោត្តម)។ យ៉ាងណាក្ដី រូប​នេះ​ប្រហែល​ជា​ជាង​គំនូរ​ស្រមៃ​តែប៉ុណ្ណោះ ឬអាច​ថា​គូរ​តាម​ការ​ប្រាប់របស់នរណា​ម្នាក់​ផ្សេង ពីព្រោះកិច្ច​ថ្វាយ​ព្រះ​ភ្លើង​មិន​មែន​​មនុស្ស​គ្រប់គ្នា​អាច​ចូល​ទៅ​បាន​ដល់​ក្នុង​មេរុ​នោះទេ។

ដូចយើង​ឃើញ​នៅ​លើ​រូប​ខាង​ក្រោម​នោះស្រាប់ យើងឃើញ​អាចារ្យ(?)ម្នាក់​ដៃ​ម្ខាង​​កាន់​គម្ពីរ ដៃ​​ម្ខាង​ទៀត​អុជ​ភ្លើង​លើ​គំនរឈើ។ ​ឯ​នៅលើគំនរឈើនោះ​បែរ​ជា​ព្រះពុទ្ធ​រូប​ទៅ​វិញ។ នៅ​ផ្នែក​ខាង​ឆ្វេង​នៃ​រូប​ យើង​ឃើញ​មាន​មនុស្ស​ម្នាក់​អង្គុយ​ គ្រង​សម្លៀក​បំពាក់​ដូច​មហាក្សត្រ បើ​នោះ​ពិតជា​រូប​ហ្លួង​រាជានុកោដ្ឋ (​ព្រះ​ស៊ី​សុវត្ថិ)​ មែន វា​ជា​​ការ​បង្ហាញ​ខុស​ទាំង​ស្រុង។ ហ្លួង​រាជានុកោដ្ឋ​មាន​ព្រះ​ជន្ម​ ៦៤ ព្រះ​វស្សា​ទៅ​ហើយ​ពេល​ឡើង​ស្វោយ​រាជ្យ​ស្នង​ព្រះ​សុវណ្ណ​កោដ្ឋ ជា​ព្រះ​ជេដ្ឋា។ ឯ​ការ​ស្លៀក​ពាក់​ ក្រៅពី​បារាំង​ម្នាក់​នៅ​ខាង​ស្ដាំ​រូប ជន​ជាតិ​ខ្មែរ​ទាំង​អស់​បែរ​ជា​ស្លៀក​ពាក់​មើល​ទៅ​ទំនង​ជា​ចិន​វិញ។

ក្រៅពី​រូប​ កាសែត​ក៏​សរសេរ​អត្ថបទ​អម​ជា​មួយ​​ដូច​ខាង​ក្រោម៖

Norodom Ier, roi de Cambodge, décédé le 23 Avril 1904, aura attendu plus de vingt mois son incinération solennelle. C’est la tradition, sur les rives du Mékong, de laisser passer une longue période avant de livrer les restes des souverains à l’anéantissement final.
Au Cambodge, les riches ont la coutume de garder leurs morts dans leur demeure pendant plusieurs mois, avant de les brûler ; il en est qui enterrent provisoirement les cadavres de leurs parents décédés, pour en brûler les ossements quelques années après ; quant aux pauvres, ils brûlent leurs morts tout de suite après le décès. Le temps de conservation des cadavres se mesure donc à la richesse des familles, et le bûcher sur lequel on les brûle est d’autant plus beau que la condition sociale de la famille du défunt était plus élevée.
On ne s’étonnera donc pas si, depuis si longtemps, le corps de Norodom attend son incinération.
On l’a placé, ce corps royal, accroupi dans une énorme urne de métal, ornée de ciselures d’or ; à l’intérieur de cette urne, le roi défunt macère dans un bain de mercure. L’urne, sans avoir été ouverte, a été portée en grande pompe dans le monument qui lui est destiné et que l’on vient de construire ; ce monument est constitué par de grandes pièces de bois ouvragées de bois d’espèces odoriférantes, que relient de solides nattes rehaussées d’ornements et de dessins dorés.
L’urne, une fois placée au milieu de ce palais, on met le feu à l’édifice, et le roi est incinéré en-même temps que sa dernière demeure, tout s’envolant en fumées légères, son corps, l’urne et le palais. Car le bûcher d’un roi défunt doit être, selon les traditions kmères, un palais construit tout exprès pour le feu.
Ce palais porte le nom de “Men” ; il a été construit solidement, comme s’il devait être habité pendant de longues années. Les ossements que le feu n’aura pas consumés seront enfermés dans une nouvelle urne en or et déposés dans une tour construite tout exprès à quelque distance du palais. Les cérémonies qui suivront l’incinération de Norodom seront très brillantes ; à cette occasion, le roi Sisowath doit faire quantité de largesses à son peuple et accorder des grâces aux prisonniers.

Source: Gallica: Le petit journal N°791/ Bibliothèque nationale de France

អានបន្ថែម៖​

• នរណាខ្លះនៅកម្ពុជា៖ នរោត្តម
• រូបអំពី​មេរុ​ថ្វាយ​ព្រះ​ភ្លើងហ្លួង​​សុវណ្ណកោដ្ឋ
• Le Petit Parisien N°885; Au Cambodge: Le bûcher du roi Norodom
• សេចក្ដីអំពីការរក្សាព្រះរាជសពហ្លួងសុវណ្ណកោដ្ឋ
• La Dépêche Coloniale, Année 6, N°5; Les fêtes de la crémation de Norodom, feu roi du Cambodge

La Dépêche Coloniale, Année 6, N°5

La Dépêche Coloniale, Année 6, N°5, Dimanche 15 mars 1906.
Titre: Les fêtes de la crémation de Norodom, feu roi du Cambodge.

Source: Gallica: La Dépêche Coloniale, Année 6, N°5 / Bibliothèque nationale de France

អានបន្ថែម៖​

• នរណាខ្លះនៅកម្ពុជា៖ នរោត្តម
• រូបអំពី​មេរុ​ថ្វាយ​ព្រះ​ភ្លើងហ្លួង​​សុវណ្ណកោដ្ឋ
• Le Petit Parisien N°885; Au Cambodge: Le bûcher du roi Norodom
• សេចក្ដីអំពីការរក្សាព្រះរាជសពហ្លួងសុវណ្ណកោដ្ឋ

សេចក្ដីអំពីការរក្សាព្រះរាជសពហ្លួងសុវណ្ណកោដ្ឋ

ដោយសាររកច្បាប់ដើមឥតបាន ឃើញតែរូបគេផុស្ត៍លើហ្វេសប៊ុក សុំតំណភ្ជាប់ឥតបាន ខ្ញុំក៏ចំណាយពេលចម្លងដំបូងជា​អក្សរតាម​ច្បាប់ដើម បន្ទាប់​មក​ក៏​បន្ថែម​អក្សរ​សព្វថ្ងៃ និងកំណត់​សម្គាល់ចុងទំព័រ​ទៀត។

[អំពីកិច្ចរៀបចំព្រះសពហ្លួងសុវណ្ណកោដ្ឋ (នរោត្តម)]

រូបថត​ចេញពី​ឯកសារ​ដើម៖

ចម្លងសារជា​ថ្មី៖

ចាំប្រកាស​ក្រោយៗ បើមានពេល និងសមត្ថភាព នឹង​បកប្រែ​ពី​កាសែត​បារាំង​ដែល​ផ្សាយ​ពីព្រះ​រាជា​ពិធី​ថ្វាយ​ព្រះ​ភ្លើង​ហ្លួង​សុវណ្ណកោដ្ឋ។

អានបន្ថែម៖​

• នរណាខ្លះនៅកម្ពុជា៖ នរោត្តម
• រូបអំពី​មេរុ​ថ្វាយ​ព្រះ​ភ្លើងហ្លួង​​សុវណ្ណកោដ្ឋ
• Le Petit Parisien N°885; Au Cambodge: Le bûcher du roi Norodom
• La Dépêche Coloniale, Année 6, N°5; Les fêtes de la crémation de Norodom, feu roi du Cambodge