ខេត្តស្វាយរៀងជាខេត្តមួយស្ថិតនៅចុងអាគ្នេយ៍បំផុតនៃប្រទេសកម្ពុជា។ ទីតាំងនេះជាច្រកចូលយ៉ាងសំខាន់មួយទៅកាន់ប្រទេសវៀតណាមនៅពេលបច្ចុប្បន្ន ហើយប្រហែលពីអតីតកាលក៏មានរឿងរ៉ាវទាក់ទងនឹងប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរយួនជាច្រើនដែរ ដែលខ្ញុំមិនបានដឹង។ ងាកមកមើលប្រាសាទបុរាណវិញ សព្វថ្ងៃនៅខេត្តទាំងមូលមាននៅសេសសល់ប្រាសាទបុរាណចំនួន២។ មួយគឺ ប្រាសាទបាសាក់ដែលស្ថិតក្នុងភូមិបាសាក់ ឃុំបាសាក់ ស្រុកស្វាយជ្រុំ ខេត្តស្វាយរៀង ដែលខ្ញុំសរសេរក្នុងប្រកាសនេះ។ មួយទៀតគឺ ប្រាសាទជីហោ ស្ថិតនៅជាប់ព្រំប្រទល់ខ្មែរយួនតែម្ដង ក្នុងស្រុករមាសហែក។ ខ្ញុំពុំទាន់មានវាសនា និងលទ្ធភាពទៅឃើញប្រាសាទទី២ ដោយផ្ទាល់នោះទេ។
ប្រាសាទបាសាក់ស្ថិតនៅប្រមាណ១០គីឡូម៉ែត្រខាងត្បូងក្រុងស្វាយរៀង។ ពេលមកដល់រង្វង់មូលនាគព័ន្ធ យើងជិះហួសតុលាការខេត្តហើយបត់ស្ដាំមកត្រង់រហូត បន្ទាប់មកឆ្លងស្ពានមួយហើយបន្តដំណើរចុះមកទៀតរហូតដល់ឃើញខ្លោងទ្វារវត្តសិរីសោភានៅនឹងខាងឆ្វេងដៃ។ បត់ឆ្វេងចូលតាមខ្លោងទ្វារវត្ត យើងត្រូវបន្តដំណើរប្រមាណ៣,៥គីឡូម៉ែត្រទៀតទើបដល់ទីតាំងប្រាសាទ ដែលនៅកៀកនឹងមាត់ទឹកតែម្ដង (តាមពិតទៅដូចជាមិនគួរសរសេរអីទេ សម័យឥឡូវបើកតែ Google Maps យកទៅណាមិនអស់)។
កាលពីឆ្នាំ១៩០២ អ្នកបុរាណវិទ្យាបារាំង ហ្សង់ កូម៉ៃ (Jean Commaille) បានធ្វើការសិក្សាអំពីទីតាំងប្រាសាទនេះ ព្រមទាំងបានយកប្រតិមាមួយចំនួនមករក្សាទៅនៅសារមន្ទីរផង។ អត្ថបទអំពីការសិក្សានេះមានសរសេរជាភាសាបារាំងហើយមានភ្ជាប់នៅតំណភ្ជាប់ខាងក្រោម។ ខាងក្រោមនេះជាប្លង់ប្រាសាទបាសាក់ដែលដកស្រង់ពីអត្ថបទនោះ។
ខ្ញុំបានទៅដល់ទីតាំងប្រាសាទនេះយូរក្រែលដែលហើយ (ខែធ្នូ ២០១៥) តែមិនបានសរសេរជាអត្ថបទអ្វីសោះពីព្រោះដូចជាគ្មានទិន្នន័យអីធំដុំនៅទីតាំងដើមសម្រាប់សរសេរបាន។ រូបខាងក្រោយជារូបដែលខ្ញុំថតកាលទៅដល់ទីប្រាសាទនោះ ក្រៅពីជញ្ជាំងឥដ្ឋខាងត្បូងនៃប្រាង្គកណ្ដាល ដូចជាគ្មានអ្វីនៅសេសសល់ជាដុំកំភួនទេ។ នៅប្រកាសក្រោយ ខ្ញុំនឹងបង្ហាញពីបញ្ជីវត្ថុបុរាណដែលរកឃើញនៅទីតាំងប្រាសាទនោះ ក៏ដូចជារូបភាព និងព្យាយាមស្វែងរកទីតាំងបច្ចុប្បន្នរបស់វត្ថុបុរាណទាំងនោះ។ សរុបសេចក្ដីមក អត្ថបទនេះសរសេរដើម្បីឱ្យតែអ្នកអានបានដឹងថាខ្ញុំទៅដល់ប្រាសាទនេះតែប៉ុណ្ណោះ។
អានបន្ថែម៖
- បណ្ដាញព័ត៌មានវប្បធម៌ខ្មែរ៖ ប្រាសាទបាសាក់
- BEFEO: Jean Commaille: les ruines de Bassac (Cambodge)
- EFEO: Les photos de Prasat Bassac
- ហ៊ុន ឈុនតេង៖ ថ្មោបិបស៑ ឬ ថ្មកិន
- ខេមរវិទ្យា៖ ប្រាសាទបាសាក់នាពេលបច្ចុប្បន្ន និង រូបភាពកាលពីឆ្នំា ១៩០២
- រស្មីកម្ពុជា៖ រមណីយដ្ឋានប្រាសាទបាសាក់ នឹងក្លាយទៅជាតំបន់ទេសចរណ៍ធម្មជាតិ និងប្រវត្តិសាស្ត្រ
- CEN: រដ្ឋបាលខេត្តស្វាយរៀង និងរៀបចំរមណីដ្ឋានប្រាសាទបាសាក់ឱ្យក្លាយទៅជាតំបន់រមណីដ្ឋានទេសចរណ៍ប្រចាំខេត្តស្វាយរៀង
